06/11/2023
Op woensdag 8 november wordt in de Kamer het wetsontwerp Aanklampend terugkeerbeleid besproken. Vanuit Move maken we ons zorgen. De wet zal tot nog meer administratieve detentie leiden.
Het Belgische terugkeerbeleid is de afgelopen jaren zeer sterk gefixeerd op ontrading en dwang. Dit heeft geleid tot een sterke stijging van de kosten voor gedwongen terugkeer, maar niet in een stijging van de terugkeercijfers. Tegelijkertijd kent het beleid wel een hoge mensenrechtelijke tol.
In het kader van terugkeer zet de regering nu in op “aanklampend beleid”. Dat zou duurzaam kunnen zijn, als het een echt tweesporenbeleid is – waarbij álle mogelijke uitkomsten voor migranten verkend worden. Het wetsontwerp dat nu voorligt, vernauwt aanklampend beleid echter tot ‘gedwongen terugkeer’. Het zet de deur open naar meer opsluiting van migranten in de Belgische detentiecentra. Een situatie die we, gezien de menselijke en financiële kost, absoluut moeten vermijden.
Overdreven medewerkingsplicht
De zogenaamde ‘medewerkingsplicht’ stelt onrealistische eisen aan mensen, terwijl het amper rekening houdt met hun individuele situaties. Zelfs mensen wiens beroepsprocedure nog loopt, kunnen gedwongen worden tot medewerking. Die verplichting wordt erg breed gedefinieerd. Bij de minste twijfel over de ‘medewerking’, kunnen mensen wel opgesloten worden in de administratieve detentiecentra. Een disproportioneel gevolg.
Het wetsontwerp gaat zelfs zo ver dat het de mogelijkheid biedt om onder dwang een medische test uit te voeren (dat wil zeggen: met fysiek geweld, indien nodig) als de uitzetting dit vereist. Het kader is onvoldoende nauwkeurig en er zijn geen beroepsmogelijkheden voorzien, wat de Raad van State betreurt.
We stellen ons ook vragen bij de rol van de terugkeercoaches. Die ICAM-coach rapporteert rechtstreeks aan Dienst Vreemdelingenzaken en valt dus niet onafhankelijk te noemen. Bovendien krijgt de coach slechts een heel beperkte tijd om een traject aan te gaan en de noodzakelijke vertrouwensband op te bouwen. Het “intensieve begeleidingstraject” van de ICAM-coaches lijkt een kunstmatige constructie die slechts bij uitzondering tot echt vrijwillige terugkeer zal leiden, en net meer tot opsluiting.
Onvervulde beloftes
Met dit wetsontwerp zijn we dus op weg naar meer detentie van migranten. Dat terwijl eerdere beloftes van de regering en de Staatssecretaris – om de wettelijke detentieduur te verkorten en beroepsmogelijkheden tegen administratieve detentie te hervormen – niet ingevuld zijn.
Wat betreft preventieve maatregelen en maatregelen die minder dwingend zijn dan detentie, ontbreekt er een ‘watervalsysteem’ tussen de maatregelen, een beschrijving van de concrete uitvoering ervan en het recht op beroep.
Het wetsontwerp behoudt detentietitels voor families met kinderen. Het verankert, tot slot, de term ‘gesloten centrum’ in de wet, hoewel het Europees recht een de benaming van “detention facilities” hanteert.
Meer weten? Lees onze bedenkingen in detail, of lees onze technische nota.